Soms is de werkelijkheid echt

Afgelopen vakantie naar Engeland zijn we overgestoken van Calais naar Dover. Vlak bij de haven rijd je op een stuk weg met links en rechts hoge hekken met prikkeldraad. Gendarmes langs de kant. Ineens zie je aan de rechterkant het vluchtelingenkamp van Calais. Als vakantieganger met een Nederlands paspoort rij je even later de boot op. Ik moest toen denken aan een raar boek dat ik onlangs heb gelezen: Abdoe en de anderen van Lammert Voos. Het betreft volgens de ondertitel een ooggetuigenverslag van een ex-vluchtelingenwerker. Het verhaal begint als de schrijver begin jaren 90 vrijwilliger wordt bij Vluchtelingenwerk en met een andere vrijwilliger naar voormalig Joegoslavië gaat in het kader van een project voor gezingshereniging. Wat zich ontspint is eigenlijk een roman; het kan niet waar zijn. Ze lopen rond in het VN-hoofdkwartier, ze opereren in het begin vanuit een nooit afgebouwd huis zonder ramen en deuren en later vanuit een onafgebouwde bovenverdieping van een huis – “Er waren dagen dat er geen water was, dan dreef er een dikke laag stront in de wc-pot en alles was doordrongen van stank. Het was zomer en meestal boven de dertig graden.” – en regelen via allerlei sluipwegen buiten de Nederlandse consul om doorreisvergunningen voor vluchtelingen naar Europa. Na diverse omzwervingen gaat Lammert terug naar Nederland. Maar niet alleen. Hij neemt een hoogzwangere Kroatische vrouw wier man is doodgeschoten en haar drie kinderen mee. Zij en haar kinderen hebben geen papieren om te reizen en geen toestemming om naar Nederland te komen. Het lukt hem op miraculeuze wijze toch om het gezin mee te nemen.
In het tweede deel van het boek beschrijft Lammert zijn werk als een soort supervrijwilliger bij Vluchtelingenwerk en later als werknemer bij het COA. Je denkt dan feitelijke verhalen te krijgen, maar weer lees je verhalen over vluchtelingen, noodopvang, asielzoekerscentra waarvan je denkt ‘dit kan niet waar zijn’. De uitzichtloosheid, het gesol met mensen, het uitzetten van kanslozen. Je wordt er niet vrolijk van. Hij eindigt het boek met het plan-Samsom om illegale vluchtelingen terug te sturen.
Als je kijkt naar de huidige vluchtelingenstroom en de ellende ziet bij de grens bij Ventimiglia en Como, dan zou je willen dat er een goed Europees antwoord komt op het vluchtelingenprobleem. Dat zal niet eenvoudig zijn, maar na lezing van Abdou en de anderen weet je in ieder geval dat je zelf nooit een vluchteling wilt zijn.
Een raar boek, maar absoluut lezen. Een boek dat ertoe doet!